Pygmalion etkisi { Beklenti etkisi (Kendini gerçekleştiren kehanet)} : Bu olgu, kişinin bir süre sonra başkalarının (özellikle de herhangi bir yanıyla kendinden üstün gördüğü insanların) beklentilerine denk düşen davranışlar sergilemesidir.Örneğin, ustası Ahmet Usta Sinan’ın boruların kaynağını temizlerken dikine değil de borunun çevresine göre temizlik yapmasını istemektedir; ama bunu başaramamaktadır. Sinan ustasının ispralı kullanışına dikkat edip onun gibi ispralı kullanarak kaynak dikişlerini temizleyebilmesi.
Öncelik etkisi { ilk izlenim etkisi (primacyefeci)} :Belirli bir kişiyi betimleyen sıfatlar listesi içersinde, en önce sunulanların bu kişiye ilişkin yargılarımızı daha çok etkilediğini; iletişim alanında ise bir dizi mesaj içersinde en önce sunulanların, kişilerin algıları ve kanaatleri üzerinde daha ağırlıklı bir rol oynadığını ifade etmektedir.Araştırmalar, bireylerin birbirleri hakkında sahip oldukları ilk enformasyonların daha etkili olduğunu göstermektedir. Goffman’ın üzerinde önemle durduğu dış görünüş ya da cephe görüntüsü bilgileri, bu enformasyonlar arasında sayılabilir.Örneğin, Sultan sınıfa ilk yanağında kocaman bir ben vardır ve bu ben onu çok güzel göstermektedir. Arkadaşları onu ilk gördüklerinde güzel olduğuna göre huyu da güzeldir demeleri ve her zaman Sultan’ı iyi huylu biri olarak hatırlamaları.
Kelebek Etkisi Teorisi : Dünyanın bir ucundaki kelebeğin kanat çırpması yüzünden bile diğer ucunda bir şeylerin değişebileceğini öngören felsefedir. Bu teoriye göre, Afrika'da kanat çırpan kelebek, Amerika'da fırtına yaratır, her şey birbirine zincirleme olarak etki eder ve hayatı var eden bu döngüdür. Yani bize önemli görünmeyen küçücük bir şey ondan bağımsız olduğunu sandığımız pek çok şeye hatta her şeye etkieder. Ruh sağlığı hastaları için de aynı teori söz konusu.Örneğin: bir psikiyatri doktorunun başka köyde görev yapan doktor arkadaşına,“Hasta, muskacıya, cinci hocaya (şarlatana) gitmekle kendini ruhen rahathissedeceğine inanıyorsa bunu değiştirmeye ya da buna engel olmaya çalışmak doğru değil. Bu yüzden, muskacıya gidenlere, hoşgörüyle yaklaş; ancak aynızamanda doktora da başvurmalarını öner.” demesi.
Kateksis Etkisi : Psikanalizde, bir etkinliğe, nesneye veya görüşe bağlanan duygusal önem ya da ruhsal enerji yükü. Elektrik enerjisine benzer bir şekilde ve bağlı olduğu durumların dışında, bir nesneden diğerine, bir bölgeden bir başkasına akabilir,yerdeğiştirebilir.Örneğin, aşık olma modunda olan kız ile erkeğin birbirlerinden elektrik almaları.
Kateksis Öğrenme:Bireylerin içinde bulundukları sosyo-kültürel çevreyi dikkate alarak ihtiyaçlarını belli nesnelerle ilişkilendirmeyi öğrenmesi.
Olumlu Kateksis Öğrenme: Bir ihtiyacın karşılanmasında kültüre bağlı olarak belli nesnelere yaklaşmayı öğrenmedir.Örneğin, İtalyan adamın makarnayı soslayıp yemesi üzerine Türk’ünde makarnayı soslayıp yemesi.
Olumsuz Kateksis Öğrenme : İhtiyacın karşılanmasında kültüre bağlı olarak belli nesnelerden kaçınmayı öğrenmedir.Örneğin, bir İngiliz çocuk açlığını domuz eti yiyerek bastırırken bir Türk çocuk domuz eti yemez inek eti yer. Tolman Müslüman bir çocuğun domuz eti yememesi.
Yanıtı Yürütücü Kontrol {Metacognition (Executive Control)} : Bireyin tüm biliş süreçlerini denetleyen sisteme verilen addır.Bireyin diğer kişilerden farklı yönlerinin incelenmesi ve karşılaştırılmasıdır. Yani bireysel farklılıkların önemidir.Yürütücü kontrol sistemi bireyin kendi öğrenmesinin iki temel yönünü denetlemektedir. Bunlardan birincisi güdüsel süreçlerle ilgilidir. Güdüsel süreçler bireyin bir şeyi elde etmeye niyet etmesi, onu elde etmeyi amaçlaması gibi birey tarafından bilinçli olarak denetlenebilen durumlardır. İkincisi ise, bilgiyi işleme ile ilgili tüm süreçlerdir (Senemoğlu, 1997).
Yorum Gönder