Eğitim Bilimlerinde Kavramlar 24

Etkinin Yayılması (Thordike ): Bir pekiştireç istendik davranışa verilirken aynı zamanda istenmedik davranışı da pekiştirmesidir. Bu pekiştiricilerde istenmeyen davranış istenilen davranış yan yana, ya da peş peşe bulunduğu için bu sonuç ortaya çıkmaktadır. (Örnek: - Ellerini yıkayarak masaya oturan bir çocuğa ödül olarak önce çikolatasını yiyebileceğinin belirtilmesi üzerine , bir an evvel sofraya oturmak için ellerini kurulamama davranışının da pekiştirilmiş olması. - Kopya çekerek başarılı olan bir öğrencinin öğretmenden övgü dolu sözler alması onun kopya çekme davranışını da pekiştirmiştir.)

Karşı Pekiştirme: İstenmeyen bir davranışın pekiştirme ve ceza gibi uygulamalarla artması veya devam etmesidir. İstemediğimiz bir davranışın ortadan kalkmasını beklerken, organizma için istenilen durumun oluşmasına hizmet ederiz.  

Örnek: Bir babanın bilgisayarda oyun oynamasını istemediği çocuğunu parka gezmeye götürdüğünde, oyun oynama davranışı ortadan kalkmayabilir, hatta artabilir.

Biçimlendirme (Şekillendirme) ( Kademeli Yaklaşma ): Kademe kademe davranış kazandırma tekniğidir. Biçimlendirme işlemine ilk aşamadan başlanır, ilk aşama için belirlenen hedefe organizma her yaklaştığında pekiştireç verilir. İlk aşamadaki davranış yeterince oturduğu zaman pekiştireç kesilir. Organizma yeniden pekiştireç alabilmesi için bir sonraki kademeye geçmesi gerekmektedir Konuların zor ve karmaşık olduğu durumlarda devreye sokulur.

Örnek: Çocuğunu günde iki saat dersin başına oturt-turmak isteyen bir anne, ilk olarak her 15 dakikalık çalışma davranışını pekiştirir. Daha sonra giderek süre¬yi artırarak çocuğunun iki saat ders çalışmasını sağlayabilir. 

Örnek: Aç bir güvercin kafese konur. Yiyecek alması için butona basması gerekirken bunu akıl edemez. Güvercine önce butonun olduğu köşeye geldiğinde dışardan butona basılarak yiyecek verilir, sonra butona doğru gagasını uzattığında ve daha sonra da butonu gagaladığında yiyecek verilerek davranışa kademeli yaklaştırılarak alıştırılır.