ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

ÖĞRENEN İLE İLGİLİ FAKTÖRLER

a - Türe özgü hazır oluş: Öğrenecek olan organizmanın, istenilen davranışı göstermesi için gerekli olan biyolojik donanıma sahip olmasıdır.

Örnek: Papağana konuşmayı öğretebiliriz ama kanaryaya öğretemeyiz.

b - Olgunlaşma: Organizmanın kendisinden beklenen gelişim görevlerini yerine getirebilmesi için kalıtımın etkisiyle yaşadığı biyolojik değişiklik sürecidir. Organizma türe özgü hazır oluş durumuna geldikten sonra olgunlaşma olur.

Örnek: 3 Yaşındaki çocuk okuma yazma davranışını gösteremez ama 7 yaşındaki bir çocuk gösterebilir.

c - Genel Uyarılmışlık Hali ve Kaygı: Bireyin dışarıdan gelen uyarıcıları alma(fark etme) derecesine uyarılmışlık hali denir. Kişinin bilincinin açık ve tamamen uyanık olmasına, genel uyarılmışlık hali denir (farkında oluş). Uyarılmışlık düzeyinin azı da çoğu da öğrenmeyi zorlaştırır. İyi bir öğrenme olması için uyarılmışlık düzeyinin orta seviyelerde olması gerekir.

Örnek: Birey panik halindeyken uyarılmışlık düzeyi yüksek, uyku halindeyken uyarılmışlık düzeyi düşüktür.

d - Güdü: Organizmayı harekete geçiren durumdur. Güdüler, organizma içindeki ihtiyaçlardan doğar ve bu ihtiyaçların giderilmesi için organizmayı harekete geçirir. Güdülenme: Uyarılma, algı, dikkat, kaygı, pekiştirme ve geri bildirim gibi süreçlerle bireyin öğrenmeye istekli olma durumudur. Güdülenmek öğrenmeyi kolaylaştırır.
Dürtü: En ilkel güdü kaynağıdır. Yaşamsal ihtiyaç kaynaklarıdır. Harekete geçiricidir.

Güdü Türleri: Birincil Güdüler (Öğrenilmemiş)(Fizyolojik), İkincil Güdüler (Öğrenilmiş)(Sosyal ve psikolojik). olarak ikiye ayrılır.

!!!Not: Güdü konusu detaylıca burada ele alınmıştır.

e - Yaş: Yaşın öğrenmeler üzerinde kritik önemi bulunur. Bir davranışın ortaya konulması için uygun zaman bölümünü gösterir.

Örnek: Okuma, yazma gibi davranışlar 6 ya da 7 yaşlarında daha etkili öğrenilir.

f - Zekâ: Zeka önemli bir öğrenme yeteneğidir. Zeka düzeyi yükseldikçe öğrenmenin etkisi ve hızı artar. Zeka öğrenmedeki bireysel ayrılıkların en temel göstergesidir.

g - Aktarım (önceki Yaşantılar): 

Transfer(aktarım): Önceki (ön) öğrenmelerin yeni öğrenmeleri etkileme durumudur. Bir konudaki öğrenmelerin başka konulardaki öğrenmeleri olumlu ve olumsuz yönde etkilemesidir.

Örnek: Okulda matematik dersinde öğrenilenler market alışverişinde kullanılır. 

Transfer(aktarım) olumlu ve olumsuz olarak ikiye ayrılır.  Transfer konusu detaylıca eğitimde transfer konusunda ele alınmıştır.

h - Dikkat: Bilincin belirli bir merkeze(uyarıcıya) yoğunlaştırılmasıdır. Bir bilgiyi öğrenebilmek için dikkat etmek gerekir. Bireyin dikkat düzeyinde iç dünyasındaki özellikler (ilgi, ihtiyaçlar, kişilik özellikleri) ve dış çevre faktörleri(uyarıcının büyüklüğü, şiddeti, farklılığı, hareketliliği) rol oynar.

Dikkat istemli, istemsiz ve bölünmüş dikkat olarak üçe ayrılır.  

Eğimde dikkat konusundan detaylıca okuyabilirsiniz.

ÖĞRENME YÖNTEMİ İLE İLGİLİ FAKTÖRLER

a. Konunun Yapısı: Konuları bütün olarak ya da parçalara bölünerek öğretilmesi öğrenmede etkilidir. Uzun ve parçaya bölünmesi kolay konularda parçalara bölünerek öğrenilmesi, malzeme kısa ve anlam açık konularda ise bütün öğrenilmesi daha iyidir.

b. Zaman: Öğrenmeye ayrılan zaman aralıklı çalışma ya da toplu çalışma olarak iki şekildedir. Toplu çalışma(öğrenme), belirli ve sınırlı bir zamanda yapılan yoğun çalışmadır. Çalışılan bilgiler kısa sürede unutulur. Aralıklı çalışma(öğrenme), konuları belirli bir düzen içinde zamana yayılarak tekrar edilmesidir. Öğrenilen bilgilerin yaşam boyu kullanılmasıdır. Aralıklı çalışma tekrarlarla yapıldığı için hem bilgilerin öğrenilmesini hem de bilgilerin geri getirilmesini kolaylaştırır. Tekrarlar öğrenilen konunun davranışa dönüşme sürecini etkiler.

c. Geribildirim (Dönüt – Düzeltme):  Kişinin yapmış olduğu bir davranışın sonucu hakkında bilgilendirilmesi ya da kendi kendini bilgilendirmesidir. Öğrenci yaptığı davranışın doğruluğu, yanlışlığı, eksikliği, tamlığı ve öğrenme süreci konusunda bilgilenmesi (öz değerlendirmesi – içsel dönüt) veya bilgilendirilmesidir(çevre tarafından – dışsal dönüt). Öğrenme açısından öğrenme süreci ve performansı hakkında öğrenciye bilgi vermektir. Örnek: Okulda verilen notlar hem öğrenci hem de öğretmen açısından güdeleyicidir.

Geribildirim anında yapılmalıdır. Aradan geçen zaman öğrenme güdüsünü zayıflatır. Etkin dönütü kişi kendi kendisine verir. Geribildirim yönlendirici, güdeleyici ve pekiştiricidir.

ÖĞRENME MALZEMESİYLE İLGİLİ FAKTÖRLER

a. Algısal Ayırt Edilebilirlik:  Algı, zihnin gelen bir uyaranı anlama, tanıma ve özümleme sürecidir. Algısal ayırt edilebilirlik öğrenme malzemesinin çevredeki uyarıcılardan ayırt edilebilmesidir. (Farkındalık yaratmak). Çevredeki hareketli nesneler, farklı önlük giyen.

 

* öğrenci, altını çizme, kalın yazma. Algısal ayırt edilebilirlik öğrenmeyi kolaylaştırır.

b. Kavramsal Gruplandırma (Kavram Haritaları-Novak):  Öğrenme konusu olan geniş bir kavramın ilişki içinde olduğu diğer kavramlar ile ilişkilendirilerek iki boyutlu bir şemada gösterilmesidir. Bilginin zihinde somut ve görsel bir şekilde düzenlenmesini ve öğrenilmesini sağlar. Kavramlar arasındaki ilişkiler şematize edilerek ve ilişkiler somutlaştırılarak anlamlı öğrenmeyi sağlar. Konuya kuşbakışı bakmayı sağlayarak, düşünmeyi bütüncül ve anlamlı hale getirir. Sunuş yolunda kullanılır.

c. Anlamsal Çağrışım (Kavram Ağı): Çağrışım yapabilme, konunun öğrencinin zihninde yer diğer olgu, durum ya da olayları hatırlatabilmesi sürecidir. Çağrışımlar önceki öğrenmeler ile ilgilidir. Bu yüzden olumlu aktarmalar oluşmasını sağlar. Konular birbirinden bağımsız değil, bütüne dönüştürülecek anlamlar üzerinden gerçekleşir. Anlamsal çağrışımlar bireye özgüdür(öznel). Dersin başında yapılmalıdır. Anlamsal çağrışımda birey kavram ya da olayların; Zıtlıklarına, ardışıklığına(basitten zora hiyerarşik sıralamasına) ve eş zamanlılığına göre kodlama yaparak daha etkili öğrenmektedir.