Öğretim ilkeleri

Öğretim ilkeleri; öğretim stratejisinin-yönteminin ve tekniğinin seçiminde ve kullanılmasında rehber niteliği taşır. Öğretim, bu ilkelere göre gerçekleştirilir.

1. Öğrenciye/Çocuğa Görelik (Düzeye Uygunluk) 
2. Etkin Katılım – Aktivite (Aktiflik) 
3. Yaşama Yakınlık (Hayatilik) 
4. Somuttan Soyuta 
5. Bilinenden Bilinmeyene 
6. Güncellik (Aktüalite) 
7. Yakından Uzağa 
8. Ekonomiklik (Tasarruf) 
9. Açıklık (Ayanilik) 
10. Bütünlük Sosyallik (Otoriteye İtaat ve Özgürlük) 
11. Bilgi ve Becerinin Güvence Altına Alınması 
12. Tümdengelim 
13. Transfer 
14. Basitten Karmaşığa (Kolaydan Zora)

1- Öğrenciye/Çocuğa Görelik (Düzeye Uygunluk): Öğrenciye görelik, öğrencinin tüm ilgi-ihtiyaç ve yeteneklerinin, fizyolojik – psikolojik ihtiyaçlarının dikkate alınarak öğretimin gerçekleştirilmesi demektir. 

Not: Çağdaş yaklaşımlarda öğrenciye görelik hazır bulunuşluğun dikkate alınarak öğretimin bireyselleştirilmesi olarak da ifade edilir.

2-Etkin Kalıtım (Aktivite-Aktiflik): Çağdaş eğitim anlayışlarına göre öğrenci ne kadar çok duyu organı ile öğrenme sürecine katılırsa öğrenme o derece etkili ve kalıcı olmaktadır. 

Not: Etkin katılım yaparak – yaşayarak öğrenmeye temel teşkil eder.

3-Yaşama Yakınlık (Hayatilik): Öğretmenin temel ilkelerinden biri de yaşamda uygulanabilirliğidir. Bilgi ve becerilerin gerçek yaşamda kullanılmasını sağlayacak kazanımlar da öğrenciye aktarılır. 

Not: John Dewey “Eğitim yaşama hazırlıktan öte yaşamın ta kendisidir” diyerek hayatilik ilkesine vurgu yapmıştır. Yaşama yakınlık; somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene ve yakından uzağa gibi ilkelerin ve açıklık ilkesinin temelini oluşturur.

4-Somuttan Soyuta: Somut olanı öğrenmek kolaydır. Özellikle ilköğretimin ilk kademesinde öğretimde somut eşyalar, nesneler ve öğretim materyalleri kullanılmalıdır. Gerçek materyallerin kullanılamadığı durumlarda görsel –işitsel araçlar ve bilgisayar teknolojisi bu ilkenin uygulanmasını sağlamaktadır. 

Somuttan soyuta ilkesi, araç gereçlerden yararlanılarak yapılabildiği gibi soyut kavramların somutlaştırılması ile de gerçekleştirilebilir.

5- Bilinenden Bilinmeyene: Öğretme sürecinin planlanması ve uygulanması esnasında öğrencinin önceki öğrenme yaşantılarında elde ettiği bilgi ve deneyimler dikkate alınmalı, yeni bilgi ve deneyimler mevcutların üzerine inşa edilerek öğretim gerçekleştirilmelidir. 

Not: Ausubel ‘Anlamlı Öğrenme’ de yeni bilgilerin, eski sistemlerin içine yerleştirildiğinde öğrenmenin kalıcı olduğunu savunmaktır.

6- Aktüalite (Güncellik) İlkesi: Öğretilecek konuların güncel olaylar ve sorunlarla ilişkilendirilerek aktarılması bu ilkeye uygun davranıldığını gösterir.

7-Yakından Uzağa:  Öğretimin, öğrenciye en yakın fiziksel çevre (yaşanılan yer) sosyal çevre (yaşayış) ve zaman (yaşadığı zaman) dan başlanılarak düzenlenmesi öğrenmeyi daha kolay gerçekleştirecektir. 

• Yakın zamandan uzak zamana 
• Yakın fiziksel çevreden uzak fiziksel çevreye (mahalle, kent, ülke, dünya) 
• Yakın sosyal çevreden uzak sosyal çevreye (Aile, sülale, toplum)

8-Ekonomiklik: (Tasarruf) İlkesi Ekonomiklik ilkesi öğretimin en az emek, en az zaman ve en az enerji sarf edilerek en yüksek verimin alınması ile ilgilidir. Bu ilkede amaç “bir taşla iki kuş vurmak” tır. 

Not: Öğretimde doğru bir planlama ekonomiklik ilkesinin etkinliğini arttırır.

9-Açıklık (Ayanilik): Açıklık,öğretmenin iletişim sürecinde, dersi işlerken ve değerlendirme yaparken (sınavlarda)kullandığı dilin anlaşılır, açık ,net ve anlamlı olması demektir.Açıklığı arttırmak için öğrenmeyi kolaylaştıran materyaller, görsel-işitsel araç ve gereçler kullanılabilir. 

Not: Kullanılan dilin açık ve anlaşılır olması yaşama yakınlık somut eşyalar ve öğretim materyallerinin kullanılması da somuttan soyuta ilkelerini gerektirir.

10-Bütünlük: Bu ilkeye göre çocuk bedensel ve duygu, düşünce, irade gibi ruhsal kuvvetler bakımından bir bütün olarak ele alınmalı , her yönüyle dengeli biçimde eğitilmelidir. 

Not: Kerschen Steiner tarafından ortaya atılan bu ilkeye göre bilgilerin birbirine bağlı ve birbirini tamamlar şekilde sunulması gerekir.(ilkenin ikinci-yan anlamı)

11-Sosyallik (Otoriteye İtaat ve Özgürlük):  İki boyutu olan bir ilkedir: Toplumsal boyutu ile otoriteye itaat, kendi kararlarını verebilme yeterliliği boyutuyla da özgürlük anlamına gelir. 

12-Bilgi ve Becerinin Güvence Altına Alınması:  Değişmeyen, evrensel bilginin sonraki kuşaklara aktarılması bilgi ve becerinin güvence altına alınması ile sağlanır. 

Not: Günümüzde bilgiye ulaşmak onu depolamaktan daha önemli hale gelmiş, bu ilkenin de önemi azalmıştır. 

13-Tümdengelim:  Öğretilecek konunun bütünden parçaya, genelden özele evrenden bireye doğru verilmesidir.

14-Transfer: Elde edilen bilginin başka bir problemi ya da sorunu çözerken kullanılmasıdır. 

Not: Daha önce öğrenilen bilginin yeni bir durumda kullanılması transfer ilkesi ile ilgilidir. Bu yönüyle ‘bilinenden bilinmeyene’ ilkesi ile çakışmaktadır. 

15-Basitten Karmaşığa (Kolaydan Zora): İçerik hazırlarken verilecek bilgilerin, örneklerin basitten karmaşığa, kolaydan zora doğru sunulmasıdır.

Örnekler

Araç gereç kullanımı; Konunun anlaşılır, açık hale gelmesi içinse AÇIKLIK, konunun görerek öğrenilmesi ve somutlaştırılması içinse SOMUTTAN SOYUTA 

Yaşamdan örnekler; Konunun anlaşılır, açık hale gelmesi içinse AÇIKLIK, yaşamda kullanılır ve yararlanılabilir olduğu içinse YAŞAMA YAKINLIK 

Mevcut bilgi-beceri; Üzerine yeni bilgiler konulması yönüyle BİLİNENDEN BİLİNMEYENE, Bilginin yakın çevreye dair olduğu vurgulanmışsa YAKINDAN UZAĞA

Öğretim Yöntem ve Teknikleri dersinin alt başlığı olan Öğretim ilkeleri  burada bitmiştir.

kaynaklar:

1- http://oguzcetin.gen.tr/